دو مطلب تاریخى گواه مى‏دهد که عمل حضرت على ـعلیه السلام در آن شب جز فداکارى نبوده، آن حضرت به راستى آماده قتل وشهادت در راه خدا بوده است.

1) اشعارى که امام ـعلیه السلام پیرامون این حادثه تاریخى سروده وسیوطى همه آنها را در تفسیر خود ⁽¹⁾ نقل کرده است، گواه روشن بر جانبازى اوست:

وقیت بنفسی خیر من وطأ الحصى‏ 
محمد لما خاف أن یمکروا به‏ 
وبت أراعیهم متى ینشروننی‏ 
ومن طاف بالبیت العتیق و بالحجر 
فوقاه ربی ذو الجلال من المکر 
و قد وطنت نفسی على القتل و الأسر

من جان خود را براى بهترین فرد روى زمین ونیکوترین شخصى که خانه خدا وحجر اسماعیل را طواف کرده است سپر قرار دادم.

آن شخص عالیقدر محمد بود. ومن هنگامى دست به این کار زدم که کافران نقشه قتل او را کشیده بودند ولى خداى من او را از مکر دشمنان حفظ کرد.

من در بستر وى بیتوته کردم ودر انتظار حمله دشمن بودم وخود را براى مرگ واسارت آماده کرده بودم.

2) دانشمندان سنى وشیعه نقل کرده‏اند که خداوند در آن شب به دو فرشته بزرگ خود، جبرئیل ومیکائیل، خطاب کرد که: اگر من براى یکى از شما مرگ وبراى دیگرى حیات مقرر کنم کدام یک از شما حاضر است مرگ را بپذیرد وزندگى را به دیگرى واگذار کند؟ در این لحظه هیچ کدام نتوانست مرگ را بپذیرد ودر راه دیگرى فداکارى کند.سپس خدا به آن دو فرشته خطاب کرد که : به زمین فرود آیید وببینید که على چگونه مرگ را خریده، خود را فداى پیامبر کرده است؛ سپس جان على را از شر دشمن حفظ کنید. ⁽²⁾

اگر از نظر بعضى مرور زمان بر این فضیلت بزرگ پرده کشیده است، ولى در آغاز اسلام عمل حضرت على ـعلیه السلام در نظر دوست ودشمن بزرگترین فداکارى به شمار مى‏رفت.در شوراى شش نفرى که به فرمان عمر براى تعیین خلیفه تشکیل شد على ـعلیه السلام با ذکر این فضیلت بزرگ بر اعضاى شورا احتجاج کرد وگفت:

من شما اعضاى شورى را به خدا سوگند مى‏دهم که آیا جز من کسى بود که براى پیامبر در غار (حرا) غذا ببرد؟ آیا جز من کسى در جاى او خوابید وخود را سپر بلاى او کرد؟ همگى گفتند : والله جز تو کسى نبوده است. ⁽³⁾

مرحوم سید بن طاووس در باره فداکارى حضرت على ـعلیه السلام تحلیل جالبى دارد وآن را به فداکارى اسماعیل وتسلیم او در برابر پدر قیاس کرده، برترى ایثار حضرت على ـعلیه السلام را اثبات کرده است. ⁽⁴⁾

منبع:

http://www.hawzah.net/Per/E/do.asp?a=EACED4.htm